امروزه آموزش و پرورش بیشتر به شكل رسمی و شهری و سازمان یافته در سطحی گسترده جریان داشته و ارتباطی تنگاتنگ با رشد اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، توسعه علمی، صنعتی و اقتصادی دارد. نگاه گسترده به نقش آموزش و پرورش به عنوان عاملی موثر در فعلیت بخشیدن به امكانات بالقوه و ذاتی افراد، انتقال اندوخته تجارب گذشتگان،ارائه ارزشهای مطلوب، افزایش معلومات و ایجاد مهارتهای لازم در اجزاء برای زندگی و بالاخره تسهیل سیر حركت وجودی آدمی به سوی كمال و قرب الی‌الله، اهمیت امروزه این نهاد اجتماعی را بیش از پیش نشان می‌دهد.
 

و كل نظام آموزش و پرورش، در حقیقت نظامی است تربیتی كه امروزه روی فرد انسانی پیاده می‌شود و این انسان با صفات و ویژگیهای متعدد و متنوعی كه دارد، موجودی بسیار پیچیده و استثنایی است كه تربیت و هدایت وی بدون شناخت دقیق این صفات به درستی و آسانی مقدور نخواهد بود.

شناخت، تنها از راه مطالعه چند كتاب با چند مورد خاص پیدا نمی‌شود، بلكه به ممارست و عمل نیاز دارد. و تربیت (آموزش و پرورش) با كوشش برای تغییر رفتار فرد، هنگامی و در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود كه مربی، اعم از مادر و پدر و معلم موضوع تربیت را درك كند و او را انسانی بارآورد كه لازمه یك جامعه ایده‌آل باشد.

انسان شدن یا به خصایص انسانیت دست یافتن و آراسته شدن جز از راه «تربیت سالم» امكان ندارد. تربیتی كه به كلیت رفتار انسان توجه دارد و بهره‌مندی از زندگی سالم را هدف عمده خود تلقی می‌كند. تربیتی كه امروز انسان را فدای آینده نمی‌كند بدون این كه از آینده او ارزش حیاتی آن غافل باشد.

البته نباید از نظر دور داشت كه نهاد آموزش و پرورش از نظر تربیتی پس از خانواده قرار دارد. همچنان كه از دیدگاههای متفاوت و مستند علوم زیستی- تربیتی از جمله روانشناسی، تربیت اولیه كودك و خودآدمی در محیط خانواده پایه‌ریزی می‌شود كه بعد از آن طبعاً وارد خانه دوم یعنی مدرسه شده و بعد به اجتماعی بزرگتر از هر دو اجتماع قبلی به نام جامعه قدم می‌گذارد.

پس خانواده به عنوان نخستین گروه راهنمایی - تربیتی، با دوام‌ترین عاملی است كه در رشد شخصیت تاثیر می‌گذارد. تاثیر خانواده بخصوص در شیئی اولیه كودك نقش‌پذیری بیشتری دارد و از اهمیت بیشتری برخوردار است. كودك در محیط خانوادگی خود و به وسیله آن با زندگی جمعی و فرهنگی جامعه خود آشنا می‌شود.

به طور كلی، فرهنگ و ماهیت زندگی خانواده، روابط والدین با یكدیگر و با فرزندان، سن و روابط فرزندان با یكدیگر موقعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، افكار و عقاید و آداب و رسوم متداول در خانواده، در رشد و تكامل روانی و شخصیت فرد موثرند. در این اثنا و در همان هنگام كه احتمالاً فكر می‌كنیم خانواده‌ها مطمئن‌ترین مكان برای تربیت سالم هستند؛ از همین مكان امن و مطمئن فرزندانی بیرون می‌آیند كه هر چند وارد مدرسه می‌شوند و تحت تربیتی اصولی‌تر قرار می‌گیرند ولی اندرون تاریكی از بار غم و اندوه و مشكلات با خود به محیط مدرسه می‌آورند كه اگر خوب جهت داده نشوند احتمالاً خسارت جبران ناپذیری را به پیكره خود، مدرسه و در نهایت یك نظام تربیتی تدوین شده وارد سازند. مشكلاتی كه حاصل دیده‌ها و شنیده‌های خود دانش‌آموز از اعمال و رفتار والدین خود می‌باشد و او تا مرحله ورود به فضای دیگری غیر از خانه آنها را لمس كرده و تحت تاثیر نقاط منحنی آن مسائل قرار گرفته است.

به طول كلی، طبقه‌بندی مشكلات نوجوانان- از بدو ورود به دوره راهنمایی تحصیلی تا اواسط دوره آموزش متوسطه- بر حسب اهمیت و فراوانی عبارتند از:

روابط خانوادگی، مشكلات مادی، مشكلات مدرسه‌ای، معلمان، روابط با جنس موافق و مخالف، چگونگی گذراندن اوقات فراغت، مشكلات سازشی و غیره كه عواملی از جمله: ترس، نگرانی، كم رویی، خشم، حسادت، احساس حقارت، اضطراب، ناكامی، تعارض و ... را سبب شده كه پیامدهای حاصل از این مشكلات و عوامل به عنوان بخش عمده‌ای از معضلات، مدارس‌ ما را درگیر مسائل پیچیده رفتاری و تربیتی می‌كند ...

در حالی كه یك نظام تربیتی سالم معتقد است كه انسان وقتی می‌تواند از سعادت واقعی هر دو جهان برخوردار شود كه دست و دل و مغز او هماهنگ تربیت یابند و او از بدن سالم، عاطفه سالم و فكر سالم بهره‌مند گردد.