تخصص در گستره حیات بیانگر مطلب است كه در زندگی پر از فراز و نشیب انسان لحظه ها و اوقاتی وجود دارد كه از اهمیت و حساسیت فوق العاده ای برخوردار است. اوقاتی كه بستر مطلوبی است برای جریان نیكوی رشد شخصیت و اعتلای وجود و یا زمینه همواری است برای بروز اختلاف رفتاری، انحراف اخلاقی و بزهكاری اجتماعی، بدون تردید زمانی كه از اوقات فراغت بحث به میان می آید، سخن از ارزشمندی این اوقات است هنگامه بسیار حساس و پرمعنا، اوراقی سرنوشت ساز در كتاب زندگی كه نیازمند اراده های استوار و اندیشه های خلاق است.[1]

شعار ( وقت طلاست) و (شیطان برای دستهای بیكار كاربد می یابد) همواره در اغلب جوامع مطرح بوده و تفكر و تدبیر درباره اوقات فراغت و توجه به نحوه گذراندن این اوقات در كشورهای صنعتی بیش از دیگر كشورها رواج یافته است. حتی اغلب جامعه شناسان و اقتصاد دانان ( دماز، اندرسون، اوژه) بر این باورند كه تحول جوامع انسانی به سوی تمدن فراغت در حركت است.[2]

اوقات فراغت جوانان به مشابه شمشیری دولبه است اگر از آن به طور اصولی استفاده شود نه تنها راهگشا است بلكه زندگانی با برنامه، منسجم و هدفدار پیش روی انسان قرار میدهد. اگر خدا ناكرده این اوقات گرانبها و سالم و با برنامه های مقبول سپری نشود، زمینه های گرایش به فساد و تباهی و انحطاط جوانان را فراهم می آورد. فساد تباهی تنها مفهومی از ناهنجاری اجتماعی نیست، بلكه مصدتعی از به هدر دادن منابع و انرژی انسانی و مالی و مادی است. جوانی كه در ابتدای جوانی به بیراهه می رود. نه تنها جوانی و انرژی جسمی و روحی خود را به هدر می دهد و خود را به هلاكت ، بدبختی، و فقر و ممكن است می اندازد، بلكه از ابعاد نیز در تخریب منابع اجتماعی نقش دارد، كه یكی از آنها را می توان ایفای نقش مخرب به مثابه الگویی قابل تقلید برای عمده دیگری از جوانان دانست. البته این بعد از كاركرد افراد ناهنجار، بحرانی ترین و مصیبت سازترین نقش او در اجتماع است.[3]

لذا می توان نحوه گذراند اوقات را جزو ریشه های فقر و استمرار آن یا تعالی افراد تلقی كرد. واقعیت امر در فرهنگ ما نیز چنین است، مردم ما با افرادی كه وقت خود را تقسیم كرده اند و مدام به كاری و فعالیتی مشغول هستند را بیشتر قبول دارند تا افرادی را كه لحظاتی از عمر خود را به سستی، كاهلی و بیكاری می گذرانند لذا بین اوقات فراغت و رشد اجتماعی و فردی ارتباط مستقیم وجود دارد و هر چقدر اوقات فراغت آدمی اصولی، منطقی و با برنامه باشد، می توان امیدوار بود كه رشد اجتماعی، خلاقیت و ابتكار فردی او بالاتر خواهد بود و هر چقدر اوقات فراغت آدمی به بطالت بگذرد می توان مشاهده كرد كه ارزش و اعتبار اجتماعی او كاسته می شود.

اوقات فراغت پدیده ای است كه برای هر فردی لازم و ضروری است. اگر انسانها تمام وقت خود را به كار طاقت فرسا اشتغال داشته باشند، باید یقین داشت كه از قدرت تفكر، خلاقیت و نوآوری آنها به تدریج كاسته خواهد شد و به موجوداتی همچون پیچ و مهره تبدیل خواهد شد. ولی اگر در بین كار فراغتی باشد كه انسان بتواند مقایسه ای بین خود و كارش و با نقش كه دارد و ارزش خود واندش وظیفه ای را كه ایفا می كند، بپردازد خود را در مسیری قرار  می دهد كه لیاقتش را دارد و زندگی اش هدفدار و با برنامه شود و موقعیت را در آغوش می كشد.

دكتر كارل می گوید: خواستهای وحشیانه شهوات ممكن است جلب نوعی اهمیت نماید ولی هیچ چیز غیر منطقی تر از آن زندگی نیست. اگر زندگی منحصر به رقصیدن و به دور شهر با اتومبیل چرخیدن و سینما رفتن و رایوشنیدن باشد چه فایده ای دارد. تفریح بدون آنكه متضمن نفعی باشد فرصتهایی را كه كارگران بر اثر تكامل ماشینها و خسن تهیه محصول به دست آورده اند بحث بر باد می دهند. زحمات مصروفه، حداقل چهار ساعت در روز به طول زندگی افزوده است یعنی اوقات گرانبهایی كه اگر كسی آنرا علاقه مند مصرف كند می تواند تعلیم بگیرد، جسم و جانش را نیرومند كند، آسیب شخصیت نماید و وظیفه انسانیت خود را انجام دهد.[4]

در موقع تفریح و سرگرمی زندگی زنگ ذوق و ابتكار به خود می گیرد و لطف و فضای مخصوصی پیدا می كند، روح سبكبال و پر نشاطی می شود، عواطف و احساسات شكوفا می گردد و آدمی در خود احساس آزادگی می كند در این مورد حضرت علی (ع) می فرماید، فرح و شادمانی باعث بهجت و انبساط روح و مایه و جد و نشاط است وهمچنین فرموده اند: هر یك از اعضای بدن به استراحت نیاز دارد.[5]

مطالب قابل توجه دیگر این است كه وضعیت اجتماعی بر روی ایام فراغت جوانان تأثیر گذاشته و خود نیز از آن متأثر است. در این راستا با توجه به رقمی متجاوز از 20 میلیون نوجوان و جوان در كشور ما كه اكثریت قریب به اتفاق آنها طیف دانشجویی كشور ما را تشكیل می دهند، تدبیر و سیاستگذاری اوقات فراغت آنها با عنایت به اهداف تربیتی، اجتماعی ضرورت پیدا می كند كه در این باره بخش مهمی از این مسئولیت خطیر به عهده سازمانهایی آموزش پرورش و بخش دیگر آن به عهده سازمانهایی نظیر سازمان تربیت بدنی، كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان، صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و غیره می باشد.[6]

همانطوریكه كاروتولید نیازمند برنامه عملی و تخصصی است و زیر بنایی هر برنامه عملی تحقیقات انجام شده و اطلاعات قبلی است برای برنامه ریزی ( اوقات فراغت نیز باید تحقیقات لازم انجام پذیر- جمع آوری نظریات و استفاده كردن از تجربیات دیگران و لذا تحقیق حاضر سعی دارد ضمن آگاهی از نظرات و نگرش دانش آموزان در مورد گذراندن اوقات فراغت آنان، موانع و مشكلاتی را كه در این زمینه وجود دارد مشخص نماید و راه حلها و پیشنهادات لازم را در نظر گرفتن امكانات ارائه دهد تا با استفاده از نتایج این تحقیق به توان دربهبود برنامه ریزی جهت اوقات فراغت دانش آموزان چاره اندیشید و در نهایت به این نتیجه برسیم كه در بحث از اوقات فراغت پر كردن صرف آن مد نظر اینست، بلكه غنی كردن آن امر بسیار مهمی است. با توجه به اینكه تحقیقات روان شناسی نقش موثر نحوه گذراندن  اوقات فراغت را در رشد شخصیت نشان داده اند.

بیان مسئله :

دوره نوجوانی یكی از مراحل حساس و پر اهمیت رشد جسمی و شخصیتی افراد به حساب می آید. نوجوان امروز اوقات فراغت فراوانی دارند، وسایل سرگرمی بیشتری می تواند، داشته باشند. لیكن به ارزشهای اجتماعی و اخلاقی آنها نمی توان اطمینان كرد چنانكه توجه دقیق به فعالیتهای تفریحی در عصر حاضر و تقریباً در تمام كشور های جهان به خصوص كشورهای به اصطلاح پیشرفته این حقیقت تلخ را ثابت می كند كه بعضی از این فعالیتها بسیار نامعقول و مضرند و شركت نوجوانان در آنها به زندگی سالم ایشان لطمه می زند.[7]

بنابراین با در نظر گرفتن حساسیت، اهمیت و نقش حیاتی اوقات فراغت ضروری است با تهیه و تنظیم برنامه های آموزشی از طریق همكاری مشترك اولیاء و مربیان و اتخاذ روشهای مناسب ضمن جلب توجه دانش آموزان و ایجاد نگرش مثبت در آنها نسبت  به ارزش و اثرات مثبت اوقات فراغت و برانگیختن رغبت و انگیزه در حسن بهره وری و بارور سازی این فرصتها در زمنیه پیشگیری از هر گونه آسیب پذیرها در ایام فراغت تدابیر لازم را پیش بینی كرد. براین اساس، این تحقیق در پی آن است كه رابطه شناخت علمی و دقیق بین نحوه گذراندن اوقات فراغت و انحرافات اجتماعی دختران سنین 20 - 15 سال منطقه 5 تهران می باشد.

اهداف تحقیق:

هدف كلی :

هدف كلی از تحقیق، یافتن راه حل ها و راهكارهای مناسب و صحیح برای بهسازی نحوه گذارندن  اوقات فراغت نوجوانان و دانش آموزان و دانشجویان و یافتن راههای درست و مشخص برای ایجاد و یا بازسازی لازم جهت استفاده مطلوب همه نوجوانان و جوانان فراغت خود با تأكید بر نكات تربیتی و شناخت هر چه بهتر آن می باشد.

هدف خاص:

1- پی بردن به چگونگی تأثیر و امكانات موجود در جامعه و مدارس و دانشگاهها بر نحوه گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان

2- آشنایی با نوع فعالیتهای دانش آموزان و دانشجویان در اوقات فراغت

3- كشف ذوق و علاقه و میزان توانائیهای دانش آموزان و دانشجویان در زمینه های مختلف گذران اوقات فراغت

4- شناسایی امكانات موجود و دست یافتن به راههایی جهت استفاده از امكانات موجود و دست یافتن به نتیجه مناسب و در نتیجه برنامه ریزی و تجهیز برای ارتقاء كیفی و بهره مندی از وسایل و لوازم موجود

5- آشنایی با مشكلات گذاران اوقات فراغت

6- یافتن راه حلهای علمی و مؤثر برای پر كردن صحیح اوقات فراعت دانش آموزان و دانشجویان

اهمیت و ضرورت تحقیق:

امروزه از جمله كشورها مشكلات مربوط به جوانان است و این مشكل پابه پای گذشت زمان هویدا شده است و آنچه در این بخش از مشكلات جوانان با عنوان مشكل گذران اوقات فراغت آورده می شود جزء كوچكی از آن است.

جوانان نیروی حیاتی عظیمی را تشكیل می دهند و این نیرو باید به طریق طبیعی مصرف گردد وقتی كه جوان نتواند قدرت و توان خود را به طریق صحیح در راه ساختن شخصیت خویش استفاده كند، ناگزیر به راه انحراف می افتد- قشر عظیمی از نوجوانان و جوانان میهن اسلامی ما متأثر ازفضای سازنده انقلاب اسلامی و مایه های فرهنگی و اقتصادی آن در مسیر مستقیم گام بر می دارند ولی متأثر از عواملی كه موجی از غربزدگی و گرایش به ابتذال كه توسط عوامل استكبار جهانی از سالها پیش در جامعه شیوع پیدا كرده كه طبیعتاً این موج دامنگیر گروهی از نسل جوان آسیب پذیرنده می شوند.[8]