اما در كشورهای كاتولیك عبارت Laicite ¹ به كار می رود . این واژه ریشه یونانی “ Laos  ” به معنای مردم و Laikos  به معنای عامه مردم در برابر طبقه كاهنان و روحانیان ، اشتقاق یافته است . [1]

دو اصطلاح “ سكولار ” و “ لائیك ” [2] ، چه در زبان فارسی و چه در زبانهای اروپایی ، در بسیاری از موارد به صورت مترادف به كار برده می شوند . هر چندكه اصطلاح سكولار اعم از لائیك می باشد و برای آن معنایی وسیع تر از لائیك در نظر می گیرند .

برخی ،در مقایسه با واژة لاتینی “ Saecularis  ” ، اصطلاح آلمانی “ Weltlich  ” به معنای “ دنیوی ” یا “ این جهانی ” را معادلی برای اصطلاح Secular  ، و همینطور اصطلاح “ Veweltichen ” به معنای “ دنیوی كردن ”‌یا “ این جهانی كردن ” را معادلی برای اصطلاح “ Secularization ” قرار دادند.²

در فرهنگ زبان و ادبیات عرب ، سكولاریزم به “ علمانیت ” ترجمه گشته است . البته باید خاطرنشان نمود كه علی رغم قطعیتی كه در زبان عربی در مورد علمانیت به عنوان معادل سكولاریزم ـ و نیز علمنه در برابر سكولاریزاسیون ³ وجود دارد ، اما در این میان دوابهام جدی در كار است كه هنوز راه حل قطعی و مورد اتفاقی نیافته است : 1- برای نخستین بار چه كسی این اصطلاح را در فرهنگ و ادبیات عرب وارد ساخت ؟

2ـ و نیز منشأ اشتقاق این واژه چیست ؟

پاسخ به دو ابهام فوق ، مورد بررسی این مبحث نمی باشد زیرا زبان شناسان و علمای عرب پاسخهای متعدد و گوناگونی در این باره ارائه نمودند و به یك راه حل قطعی و مسلم دست نیافتند . این مطلب كه آیا علمانیت از علم برگرفته شده و به نوعی معنای Scientism  در آن ، تصمین شده است ، یا اینكه از عالم برگفته شده و با حذف الف به علمانیت تبدیل شده است ، میان زبان شناسان عرب به تواقی كلی دست نیافته است از اینرو در ادبیات عرب مبدأ و منشأ این واژه نیز مانند بسیاری از اصطلاحات دیگر همچنان نامعلوم می ماند .[3]

بنا به عقیده برایان ویلسون ² ، بر اساس وجوه كاركردی اصطلاح سكولاریزم و سكولاریزاسیون تعابیر دیگری نیز می توان از آنان داشت ، وی می گوید :“ تعابیر دیگر و كمابیش محدودتری كه به برخی از تحولات سكولاریزم و فرایندسكولاریزاسیون اشاره دارند ، عبارتند از :

تقدس زدایی ³ ، غیر روحانی كردن ⁴ ، و مسیحیت زدایی⁵  .⁶

خصوصی شدن دین ⁷ ، به حاشیه رانده شدن دین ، تبدیل شدن دین به نوعی فعالیت و سرگرمی اوقات فراغت ، نیز از مفاهیمی هستند كه گاه از سوی جامعه شناسان دین به عنوان معادلهایی برای اطصلاح ارائه شده اند . ⁸

3) “ معادل های فارسی ”

در مورد برابر نهادة فارسی سكولاریم ، قطعیتی وجود ندارد و همچنان نویسندگان و اندیشمندان ایرانی برای رساندن این مفهوم از تعابیر متعددی استفاده می كنند . به اختصار به چند نمونه از این تعابیر اشاره می كنیم .

1. “ سكولاریزم ” ؛
2. “ دنیا پرستی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی ،‌ غیر دین گرایی ، نادینی گری ، دنیویت ، نادینی ، دین زدایی ، این دنیایی و غیر مذهبی ، دنیاگرایی ، گیتیانه[4] ( در برابر مینوی یا اخروی) ” .

برخی نیز ترجمة‌ “ این جهانی ” را برای اصطلاح سكولاریزم بكار می برند . ² و همینطور در نظر برخی دیگر از نظریه پردازان “ علمی بودن ” یا “ علمی شدن ” ، دقیق ترین ترجمة سكولاریزم است .³

2-“ سكولاریزاسیون ” :

رایج ترین معادل فارسی واژة‌ سكولاریزاسیون “ جدا انگاری دین و دنیا ” ⁴ است . اما در تعابیر دیگر اصطلاح نیز بصورتهای مختلف ترجمه شده است از آن جمله؛ غیر دینی

شدن ، دنیوی ، نامقدس شدن [5] ، از قید كشیشی یا رهبانیت رها شدن ، دنیا پرست شدن و مادی شدن ² كه وجه مشترك همه آنها قداست زدایی و دین زدایی است . اما با وجود تمام این تعابیر متعدد و گوناگون ،‌بنظر می رسد كه اصطلاح “‌ عرفی شدن ” در برابر سكولاریزاسیون و “‌ عرفی گروی ” در برابر سكولاریزم در حال تمكن یافتن است . و در رساله فوق نیز ، هر جا كه از سكولاریزم و سكولاریزاسیون ، نام برده می شود ، مرا همان “ عرفی گروی ” و “‌ عرفی شدن ” می باشد . ³

3ـ “ سكولار ”: ⁴

سكولار به كسی می گویند كه علاقه و گرایشی به امور معنوی و مذهبی ندارد . ⁵ در زبان فارسی این واژه را به “ دنیوی ” ، “ مادی “ ، “ غیر دینی ” ، ‚ غیر مقدس ”‌، و “‌عرفی ” ترجمه كرده اند . ⁶

به هر حال با توجه به تمامی تعابیر متعددی كه در ارتباط با ترجمه فارسی اصطلاحات سكولار ،‌سكولاریزم و سكولاریزاسیون  بیان گردید ، لازم به یادآوری است كه این اصطلاحات نه تنها در زبان فارسی دقیق تعریف نشده و برداشت های نسبتاّ گوناگونی از معانی آنها وجود دارد ، بلكه در غرب هم تعریف آنها ، به ویژه سكولاریزم ، بحث بر انگیز و غیر روشن است . زیرا كاربر و تعریف آنها ، در طول زمان تغییر كرده و مثل بسیاری از مفاهیم علوم انسانی تعریف آنها با توجه به حركت تاریخی و جغرافیایی آنها معلوم می شود . در بحث تطور تاریخی مفهوم سكولاریزم ، این مسائل روشنتر خواهند شد .